การให้อาหารปลา 2

พิชิต ไทยยืนวงษ์
cichlidbox@hotmail.com


การให้อาหารปลา
เมื่อสักสิบปีก่อนผมเคยเล่นเกมทามากอตจิ เป็นเกมเลี้ยงสัตว์ในรูปแบบคล้ายเกมกด วิธีการเล่นคือมันจะมีไข่ให้เราหนึ่งฟอง พอเริ่มฟักก็เป็นว่าเริ่มต้นเกม ต้องคอยกดปุ่มให้อาหารตามความเหมาะสม ต้องเล่นกับมัน ต้องทำบ้าทำบออะไรก็ไม่รู้หลายอย่าง เกมนี้มีขนาดเล็กพอ ๆ กับนาฬิกาข้อมือ พกใส่กระเป๋ากางเกงได้ เวลาเจ้าลูกสัตว์ประหลาดหิวมันจะส่งเสียงร้องเตือนเราต้องรีบเอามากดปุ่มให้อาหารจนอิ่ม การเลี้ยงโดยเอาใจใส่ดีพอจะทำให้สัตว์นี้เติบโตมาน่ารักอ้วนพี แต่ถ้าเลี้ยงไม่ได้เรื่อง ประมาณว่าเอาใจมากเกินไปหรือปล่อยให้อดอยากมากเกินไปมันก็จะกลายไปเป็นสัตว์หน้าตาพิลึกพิลั่นดูน่าร้ายกาจหรือไม่ก็ตายเพราะความหิวโหย
เกมนี้เขาว่าจะช่วยฝึกความรับผิดชอบให้เด็ก ๆ โดยเฉพาะเด็กในประเทศญี่ปุ่น ก่อนที่จะหันไปเริ่มเลี้ยงสัตว์จริง ๆ ซึ่งมีรายละเอียดความวุ่นวายมากมายซับซ้อนกว่า เด็กคนไหนเล่นทามากอตจิได้ดี ไข่ประหลาดโตมากลายเป็นสัตว์น่ารักก็พอจะประเมินได้ว่ามีความรับผิดชอบและใจรักอยู่ ถ้าให้ไปเลี้ยงสัตว์จริง ๆ ก็น่าจะไปรอด เขาว่าของเขาอย่างนั้นครับ ผมก็เลยไปซื้อมาเล่นกับเขาเครื่องหนึ่ง เริ่มต้นก็ตั้งอกตั้งใจดี แต่พอหลัง ๆ ชักขี้เกียจปล่อยปละละเลย เพราะไม่เห็นจะได้ฟิวเลี้ยงสัตว์ซักกะติ๊ด สุดท้ายเจ้าไข่นั้นก็กลายเป็นตัวประหลาดเกเรโคตร ๆ นี่มันยังไงกันหว่า
เอ้า เริ่มเข้าเรื่องกันเสียที
การให้อาหารปลา พูดแบบนี้หลายท่านคงส่ายหน้าดิกบอกว่ามันจะไปยากอาไร้ ก็แค่แกะซองหยิบสาดเข้าไปในตู้เท่านั้น ปลาก็ขึ้นมาสวาปามทุกครั้งไม่เคยขาด แล้วยังจะมีอะไรให้มากความกว่านี้อีกรึ?
คำตอบคือ มีขอรับ
ปลาเป็นสัตว์เลี้ยงอย่างหนึ่งที่ต้องใส่ใจอย่างมากในเรื่องของอาหารไม่น้อย อย่างที่กล่าวไปแล้วเมื่อบทก่อน และนอกเหนือจากโภชนาการที่ดีที่เหมาะสมแล้ว ยังจะต้องมีวิธีการให้ให้ถูกต้องอีกด้วย เพราะปลานั้นไม่เหมือนคน คนกินข้าววันละ 3 มื้อ กินทุกอย่าง ทุกฤดูกาล ไม่ปรากฏว่าช่วงหน้าหนาวคนจำศีลงดกินอาหาร หรือวันนี้กินเสียอิ่มแปล้พุงกางแล้ว พรุ่งนี้งดอาหารหนึ่งวันเต็ม ๆ ไม่มีครับ
แต่ปลามี เพราะปลาเป็นสัตว์น้ำที่มีธรรมชาติตามแบบฉบับของมันแตกต่างจากสัตว์บกโดยเฉพาะคน ในธรรมชาติ ปลาบางชนิดต้องกินอาหารตลอดเวลาเช่นพวกปลากินแพลงค์ตอนซึ่งไหลมากับกระแสน้ำ ปลาบางชนิดจับสัตว์ขนาดพอสมควรกิน แล้วจากนั้นอีกวันสองวันค่อยล่าเหยื่อใหม่ไม่ได้กินทุกวัน บางคนเอามาเลี้ยงแล้วประเคนอาหารให้ทุกวัน แถมยังมีของหวานเป็นกุ้งฝอยบ้างหนอนนกบ้าง เติมให้ทุกครั้งเวลาแวะเข้ามาดู อย่างนี้ปลาจะอ้วนมาก อ้วนเกินไป ในร่างกายมีแต่ความอ่อนแอปวกเปียก และแทนที่จะมีอายุยืนยาวตามสายพันธุ์ของมันก็อาจเหลือเพียงครึ่งเดียว หรือน้อยกว่านั้นมาก
การให้อาหารปลาแบบถูกวิธีจึงต้องควบคู่มากับพื้นฐานความรู้เกี่ยวกับสายพันธุ์ปลานั้น ๆ เสียก่อน ตามที่ได้กล่าวไปแล้วเมื่อสองสามตอนก่อนหน้านี้ แต่สำหรับคราวนี้ ผมอยากจะพูดถึงสูตรสำเร็จในการให้อาหารปลาสำหรับท่านที่เลี้ยงปลาโดยทั่ว ๆ ไป ดังต่อไปนี้ครับ

วิธีการให้อาหารปลา
1 เลือกอาหารที่เหมาะสมกับปลาที่เลี้ยง
หากเลี้ยงปลาประเภทกินเนื้อสัตว์เป็นอาหาร ถึงแม้ว่าปลาจะสามารถปรับตัวเองให้กินอาหารเม็ดสำเร็จรูปได้แล้ว แต่ก็ยังเป็นหน้าที่ของเราที่จะต้องเลือกอาหารเม็ดที่ผลิตมาสำหรับปลากินเนื้อโดยเฉพาะ อาหารเม็ดโดยทั่วไปจะมีส่วนผสมของทั้งพืชและเนื้อสัตว์ เรียกได้ว่าออกแบบมากลาง ๆ สำหรับปลาสวยงามทั่ว ๆ ไปซึ่งเป็นปลาประเภท Omnivores คือกินได้ทั้งสองแบบ แต่หากปลากินเนื้อกินอาหารแบบนี้เข้าไปนาน ๆ สุขภาพของมันก็จะไม่ดี เช่นเดียวกับปลากินเฉพาะพืช แต่เดี๋ยวนี้ค่อนข้างโชคดี ผู้ผลิตอาหารปลาหลายรายเริ่มจำแนกชนิดอาหารได้ละเอียดอ่อนเฉพาะเจาะจงยิ่งขึ้น ผมเห็นอาหารเม็ดสำหรับปลาอะโรวาน่าซึ่งเป็นปลากินเนื้อร้องเปอร์เซ็นต์มาวางขาย เห็นอาหารแผ่นสำหรับปลากินพืช เห็นอาหารชนิดจมสำหรับกลุ่มปลาแพะ เห็นอาหารป่นเป็นเกล็ดเล็ก ๆ สำหรับปลาหางนกยูง ฯลฯ เรียกได้ว่าตอนนี้มีอาหารทุกรูปแบบรอคอยอยู่แล้วในร้านขายปลา ขอเพียงผู้เลี้ยงทำหน้าที่เลือกสรรสิ่งที่เหมาะสมที่สุดให้กับปลาตัวน้อยของตนเท่านั้นเป็นพอ

2 กำหนดปริมาณอาหารในแต่ละมื้อให้พอเพียง
ไม่มากเกินไปและไม่น้อยเกินไป พูดได้คร่าว ๆ ว่าปริมาณที่เหมาะสมจะอยู่ที่ปลากินหมดภายใน 2-3 นาที นักเลี้ยงมือใหม่มักไม่เข้าใจและขอให้ระบุจำนวนไปเลยว่ากี่เม็ดต่อตัว มันพูดยากนะครับแบบนี้ เพราะปลามันคงไม่ฉลาดพอที่จะเอาอาหารไปนั่งแบ่งสรรปันส่วนกันเองหรอกว่า เฮ้ย เจ้านายท่านให้งบประมาณมาตัวละสิบเม็ดนะเว้ย นี่ส่วนของข้า โน่นของเอ็ง ห้ามขี้โกง อะไรทำนองนี้ ดีที่สุดคือกำหนดด้วยระยะเวลา และควรมีการยืดหยุ่นด้วยตามลักษณะนิสัยของสายพันธุ์ เช่นถ้าเป็นปลาที่กินอาหารมูมมามอย่างปลาคาร์พ ปลาตะเพียน ปริมาณอาหารเท่ากับที่ปลาชนิดอื่นกินหมด 2-3 นาที เจ้าพวกนี้อาจใช้เวลาเพียง 30 วินาที เสร็จแล้วจะรีบโผขึ้นมาสลอนเพื่อขอกินอีก แต่อย่าไปหลงกลมันครับ เจ้าพวกนี้ชอบฮุบอาหารอมไว้ในกระพุ้งแก้มทีละหลาย ๆ เม็ดแล้วค่อยทะยอยเอาเข้าท้องภายหลัง ในขณะเดียวกันปลาแพะ ปลาซัคเกอร์ ซึ่งกินอาหารเชื่องช้าแต่กินได้เรื่อย ๆ ตลอดทั้งวัน เราจึงต้องเผื่อเวลาให้นานสักหน่อยกว่าปลาจะกินหมดอาจใช้เวลา 10-15 นาที จะรู้ว่าอิ่มหรือยังก็พิจารณาเทียบเคียงเอากับขนาดตัวกับปริมาณอาหารที่ให้ครับ ไม่ค่อยแตกต่างจากปลาอื่นนักหรอก

3 ให้น้อย ๆ แต่ให้บ่อย ดีกว่าให้มาก ๆ เพียงมื้อเดียว
บางคนไม่ค่อยมีเวลา การให้อาหารปลามักทำในตอนเช้าก่อนออกจากบ้าน ให้ทีเดียวลอยเกลื่อนเต็มผิวน้ำ กะเหลือให้ปลาขึ้นมากินในตอนเที่ยงกับตอนเย็นด้วย ในความเป็นจริงปลามันไม่สนใจเรื่องของการเก็บงำเผื่อไว้ในวันข้างหน้าเหมือนคนหรอกครับ ให้เท่าไหร่ก็ยัดทะนานให้เต็มท้อง ยัดแล้วยัดอีก พอแน่นเข้าก็สำรอกออกมาจนน้ำขุ่น คุณภาพของน้ำเสื่อมเร็ว แถมสุขภาพของปลาก็จะค่อย ๆ แย่ลงจนป่วยตายในเวลาต่อมา
ดีที่สุดคือการให้ครั้งละน้อย ๆ แต่บ่อยมื้อ แต่ถ้าไม่สะดวกก็เหลือ 2 มื้อ เช้า เย็น ก็ได้ ปริมาณของอาหารก็ตามข้อ 2

4 ในหนึ่งสัปดาห์ควรงดอาหารปลาหนึ่งวัน
อาจเลือกเอาวันอาทิตย์หรือวันไหนก็ได้ครับ แต่ให้แน่นอนตายตัว ปลาที่อดอาหารหนึ่งวันต่อหนึ่งสัปดาห์จะมีสุขภาพแข็งแรงกว่าปลาที่กินทุกวัน อันนี้พิสูจน์มาแล้ว