ปลาทองไม่ได้ความจำสั้นซักหน่อย ( ตอนจบ)

         

        กล่าวกันว่าปลาทองมีความจำสั้นมาก แค่ 3 วินาทีก็ลืมเสียแล้วว่าเกิดอะไรขึ้นตะกี๊ หลายคนยืนยันว่าจริง เพราะเวลาไปยืนหน้าตู้มันก็จะว่ายรี่เข้ามาขออาหารกินทุกครั้งแม้ว่าเพิ่งจะให้ไปหยก ๆ
         เกี่ยวกับความจำแสนสั้นของปลาทองนี้เอาไปผูกเป็นเรื่องอะไรต่อมิอะไรได้หลายอย่าง กระทั่งเป็นหนังเป็นนิยาย หรือเป็นคำเปรียบเปรยคนขี้หลงขี้ลืม คนเดี๋ยวนี้พอเห็นปลาทองเป็นต้องนึกถึงเรื่องความจำสั้นเป็นอันดับแรก ผมเห็นประจำเลยครับ เดินผ่านร้านขายปลากันเป็นกลุ่ม พอเห็นตู้ปลาทองก็ร้องกรี๊ดว่าน่ารักน่าเอ็นดู แล้วแทบทุกครั้งต้องมีสักคนหนึ่งเอ่ยขึ้นมาว่า “แต่เค้าว่าความจำมันสั้นมากเลยนะตัวเอง” อย่างนี้ประจำ

                เรื่องเกี่ยวกับสมองของสัตว์น้ำโดยเฉพาะปลานั้น มีคนเขาศึกษาวิจัยไปแล้วมากต่อมาก (ซึ่งส่วนใหญ่เป็นพวกฝรั่งตามเคย) ว่าปลานั้นมีสมองที่ค่อนข้างใหญ่ มีความคิดและความทรงจำเช่นเดียวกับสัตว์อื่น ๆ เช่นหมา แมว โลมา ดร. ไมค์ เว็บสเตอร์ นักวิทยาศาสตร์ของมหาวิทยาลัยเซนต์แอนดรูส์ ในสก็อตแลนด์ พบว่าปลามินเนามีสติปัญญาใกล้เคียงกับหนู เช่นเดียวกับปลาหางนกยูงและปลาอื่น ๆ อีกหลายชนิดที่สามารถเรียนรู้และจดจำเส้นทางที่จำลองเป็นเขาวงกตอันซับซ้อนได้ พวกมันสามารถแยกแยะปลาชนิดอื่น ๆ ได้และจำได้ว่าปลาตัวไหนเป็นคู่แข่งในการแย่งชิงอาหารของมัน
          ที่เล่ากันปากต่อปากว่าปลาทองจำอะไร ๆ ได้แค่ 3 วินาทีนั้นไม่ใช่เรื่องจริงแม้แต่นิดเดียว จากการทดสอบ (ของฝรั่งอีกนั่นแหละ) ความทรงจำของปลาทอง ได้ผลออกมาแล้วว่าพวกมันสามารถจดจำอะไรต่อมิอะไรได้นานถึง 3 เดือนทีเดียว มันสามารถจดจำใบหน้าต่าง ๆ ของผู้คนได้ ซึ่งแสดงให้เห็นชัดเลยว่าปลาทองจำเจ้าของได้แม่น (แต่ไอ้การที่โผขึ้นมาขออาหารไม่ว่าใครต่อใครมายืนหน้าตู้นั่นเพราะความตะกละ) ปลาทองส่วนใหญ่ฝึกได้ไม่ยากนัก สิ่งที่เราพบเห็นบ่อยครั้งคือเรื่องเวลาของการให้อาหาร ถ้ามีการให้อาหารตรงเวลาทุกวัน เจ้าของปลาจะพบว่าปลาจะว่ายขึ้นมารอบริเวณผิวน้ำก่อนที่เจ้าของจะเข้าไปหาด้วยซ้ำ  เรื่องนี้เลยทำให้ผมย้อนไปคิดถึงเรื่อง “เมื่อคุณตาคุณยายยังเด็ก” ของคุณทิพย์วาณี สนิทวงศ์ ณ อยุธยา อันเป็นหนังสือเล่มโปรดที่อ่านมาตั้งแต่ชั้นประถมจนเดี๋ยวนี้นึกถึงทีไรยังหยิบมาเปิดอ่าน ในตอนที่คุณตาคุณยาย (ซึ่งอยู่ในวัยเด็กตัวกระเปี๊ยก) ไปเยี่ยมคุณลุงที่มีบ้านติดแม่น้ำ เวลากินข้าวเย็นก็จะไปนั่งเปิบข้าวรับลมที่ศาลาริมน้ำทุกวัน ก่อนกินข้าวคุณลุงจะตีฆ้องเรียกปลา ปลาในละแวกนั้น (รู้สึกจะเป็นปลาเสือพ่นน้ำ) จะว่ายกรูกันมาหน้าสลอน คุณลุงก็จะแอ๊คอาร์ตอวดเด็ก ๆ ด้วยการโปรยข้าวสุกลงไปเป็นอาหารปลา ผมจำตอนนี้ได้แม่นและชอบมาก ๆ  เดี๋ยวนี้เวลาไปเที่ยวอยุธยาแล้วเห็นปลาเสือพ่นน้ำว่ายเอื่อยมาตามริมตลิ่งก็จะดีดข้าวลงไปให้บ้าง แต่ไม่เคยเห็นมันกินสักที เที่ยวว่ายไปเล็งแมลงตามยอดกอผักตบแล้วพ่นน้ำปริ๊ด ๆ ใส่ พวกแมลงคงอร่อยกว่านั่นเอง  มาว่าเรื่องปลาทองกันต่อครับ  เคยคุยกับนักเลี้ยงปลาหลายคนที่อ้างว่าเลี้ยงปลาทองจนเชื่องมือ ต่างยืนยันว่าปลาทองฝึกไม่ยาก แถมจะง่ายกว่าปลาชนิดอื่น ๆ ด้วยซ้ำเพราะมันเป็นปลาที่มีนิสัยไม่กลัวคนอยู่เป็นทุนเดิม การฝึกไม่มีอะไรซับซ้อนครับ แค่สร้างความคุ้นเคยกับปลา และสร้างเงื่อนไขง่าย ๆ ให้ปลาเรียนรู้โดยมีอาหารเป็นรางวัลหลอกล่อ ทำอย่างค่อยเป็นค่อยไปอย่าใจร้อน เช่นถ้าต้องการฝึกให้ปลาเข้ามากินอาหารกับมือก็ต้องเริ่มด้วยการหย่อนอาหารให้ใกล้ผิวน้ำทีละน้อย ปลาจะเข้ามากิน จากนั้นก็เริ่มเขยิบระยะห่างเข้ามาหาตัวและปล่อยอาหารจากมือให้ช้าลง ปลาทองส่วนใหญ่มีนิสัยวัยรุ่นใจร้อน พอเริ่มชินกับมือคนที่มาโผล่ใกล้ ๆ ก็ไม่กลัวแล้ว จะฮุบเม็ดอาหารทั้งที่ยังอยู่ที่มือคนนั้นเลย เงื่อนไขของผู้ฝึกคือปลาจะได้กินอาหารก็ต่อเมื่อต้องเข้ามากินกับมือเท่านั้น จะไม่มีการโปรยให้อย่างเด็ดขาด

                บางคนบอกว่าฝึกปลาทองให้มากินอาหารกับมือนั้นเด็ก ๆ เขาทำกัน เดี๋ยวนี้จะให้เจ๋งต้องฝึกปลาทองเล่นกีฬา พวกฝรั่ง (อีกแล้วหรือเนี่ย) เขามีโรงเรียนฝึกปลาทองเป็นล่ำเป็นสัน ใครอยากให้ปลาแสนรักฉลาดแสนรู้ก็เอาไปเข้าคอร์สได้ หรือถ้าใครอยากฝึกเองเขาก็มีชุดอุปกรณ์ขาย การฝึกของเขานั้นดูแล้วน่ารักดี มีสอนให้ปลาเล่นฟุตบอล เล่นบาส เต้นลิมโบ (คือเต้นยึกยัก ๆ แล้วแอ่นหงายตัวลอดคานไม้ต่ำ ๆ) สอนให้ว่ายซิกแซกหลบเสา สอนให้ว่ายลอดปล่องยาว ๆ  ดังคลิปตัวอย่าง

http://www.youtube.com/watch?v=oRcNqNvQZ9U อย่างคลิปนี้เขาฝึกให้ปลาลอดปล่องแล้วก็ว่ายลอดคานไม้ (ลิมโบ) คนฝึกคือดร. ดีน โพเมอลู ครูใหญ่ของโรงเรียนมัจฉาวิทยาลัย (R2Fish School) ส่วนนักเรียนคือปลาทองพันธุ์โคเมทสีส้มตัวตัน ๆ  ท่าทางฉลาด 

 http://www.youtube.com/watch?v=FONdG86GL0U&feature=related คลิปนี้ครูใหญ่โพเมอลูฝึกให้ปลาลอดห่วงฮูลาฮูป น่าจะเป็นแบบเรียนใหม่เพราะดูเจ้าโคเมทน้อยยังไม่คล่องนัก เก้ ๆ กัง ๆ อยู่พักใหญ่ก่อนจะว่ายผลุบลอดห่วงไป ครูใหญ่โพเมอลูก็รีบให้รางวัลด้วยอาหารเม็ด ปลาทองอีกตัวเป็นพันธุ์ออแรนดา ดูไม่ค่อยฉลาดเท่าไหร่นัก

                http://www.youtube.com/watch?v=jgRrrNL-mi4&feature=related คลิปนี้โชว์สรุปความสามารถของปลาทองและเผยธาตุแท้ว่าเฮียแกขายของด้วย ใครอยากสั่งอุปกรณ์การฝึกของคุณโพเมอลูก็ลองติดต่อไปครับ ที่ http://www.r2fishschool.com (ไหน ๆ ก็เอาคลิปเขามาใช้แล้วเลยโฆษณาให้เสียหน่อย)

                http://www.youtube.com/watch?v=_jXWS1syYt8&feature=related ส่วนคลิปนี้น่าจะเป็นของจีนหรือไต้หวันนี่แหละครับ เป็นการฝึกให้ปลาว่ายน้ำแปรขบวน มีปลาทอง 4 ตัว ว่ายเกาะกลุ่มกันเรียงเป็นระเบียบ มีผู้ฝึกคอยทำสัญญาณมือบอก พอขยับมือแบบหนึ่งปลาก็จะว่ายเลี้ยวหรือแปรขบวนได้อย่างคล่องแคล่ว ไม่รู้ว่ามีการใช้เทคนิคอื่นหรือเปล่า แต่ดูแล้วต้องทึ่งจริง ๆ ครับ

                เป็นยังไงบ้างครับ อ่านมาถึงตรงนี้แล้วหลายท่านคงต้องเปลี่ยนทัศนคติต่อปลาทองใหม่ มันไม่ใช่สัตว์เลี้ยงที่โง่งมจำอะไรได้แป๊บ ๆ อีกต่อไปแล้ว แต่มันคือสัตว์ตัวน้อยที่ชาญฉลาด (ในระดับหนึ่ง) มีความสามารถ มีความทรงจำ มีความคิดและความรู้สึก ใครที่เลี้ยงปลาทองอยู่ก็ลองหาเวลาเล่นกับเขาบ้าง หรือจะให้ดีก็ลองฝึกอะไรเล่นเล็ก ๆ น้อย ๆ ให้เกิดกิจกรรมระหว่างคนกับปลา ผมว่าเด็ก ๆ จะชอบมากกว่านั่งดูอย่างเดียว หรือใครที่ไม่เคยเลี้ยงปลาทองมาก่อนเลย อ่านบทความมาราธอนนี้จบก็ลองไปหาซื้อมาเลี้ยงเล่น ๆ สักคู่หนึ่งสิครับ

                แล้วคุณจะรักปลาทองและมีความทรงจำดี ๆ กับสิ่งมีชีวิตน้อย ๆ ตัวนี้ไปตลอดกาล

บทความโดย   พิชิต  ไทยยืนวงษ์

ภาพ                สายพร   มาพรหม